عید پاک Easter عید پاک یا قیام، روز رستاخیز عیسی مسیح از مردگان و یکی از مهمترین اعیاد مسیحیان پس از کریسمس است.

 عید پاک     Easter 
عید پاک یا قیام، روز رستاخیز عیسی مسیح از مردگان و یکی از مهمترین اعیاد مسیحیان پس از کریسمس است. قیام مسیح از مردگان همه ساله در اواخر ماه مارس یا اوایل آوریل، در آغاز بهار جشن ‌گرفته می‌شود. 

  تاریخچه     
مسیحیان نخستین، که در جامعه‌ای یهودی می‌زیستند، جشن رستاخیز مسیح را همزمان با مراسم عید فصح برپا می‌کردند. 
روز یکشنبه برای اولین بار از سوی شورای نیقیه در سال ۳۲۵ میلادی رسماً به‌عنوان روز قیام مسیح معرفی شد و بدین ترتیب مسیحیان روز یکشنبه را جایگزین روز شنبه یا "شبات" کردند که مطابق شریعت یهود، روز استراحت مذهبی یهودیان بود. بدینسان روز فصح از عید قیام مسیح مجزا گردید. 
بدین ترتیب اولین یکشنبه بعد از برآمدن ماه کامل (بدر) پس از رسیدن خورشید به برج حمل را روز قیام دانستند، که می‌تواند میان سوم فروردین تا آخر فروردین (۲۲ مارس تا ۲۵ آوریل) قرار گیرد. از اینرو زمان عید پاک ثابت نیست و هر سال میان ۲۲ مارس تا ۲۵ آوریل تغییر می‏کند، ولی آنچه درباره این عید جالب است همزمانی این جشن با آغاز بهار و نوروز ما ایرانیان است. 
عنوان "پاک" برخلاف آنچه برخی تصور می‌کنند، ربطی به "پاکی" و "تمییزی" ندارد، بلکه ترجمه فرانسوی عید قیام است. واژه فرانسوی "پاک" نیز خود از واژه لاتین "پاسخا" (Paskha) مشتق شده است که ریشه‌اش همان واژه عبری "پسَح"، مهمترین عید یهودیان است. علت این است که مصلوب شدن عیسی مسیح در هفته‌ای اتفاق افتاد که یهودیان بره پسح یا فصح را به‌ یادبود خروج قوم یهود از اسارت مصر قربانی می‌کردند. درست همانطور که در شب واقعۀ پسح خون بره که بر سر در منازل قوم خدا پاشیده شده بود سبب رهایی آنان گردید، در واقعه صلیب و قیام مسیح نیز خون بره خدا سبب رهایی و رستگاری قوم جدید خدا ‌شد. 
در این مورد واژه انگلیسی Easter دو نظریه متفاوت وجود دارد. برخی از محققین آن را برگرفته از لغت Easter می‌دانند که نام الهۀ نور یا بهار در میان اقوام آنگلوساکسون بود. آنگلوساکسون‌ها این الهه را مظهر نور در حال تزاید می‌دانستند که نوید دهندۀ رسیدن بهار و آغاز سال بود. به همین دلیل امروزه در آلمان جشنی سنتی به ‌نام Ester وجود دارد که در آن مردم تخم‌مرغ‌های قرمز رنگ به نشانۀ تولد دوباره به یکدیگر می‌دهند. برخی دیگر معتقدند که عنوان Easter از لغت Eostarun در زبان قدیمی آلمان به معنی "فجر" یا "سپیده‌ دم" آمده است. شبیه همین لغت در زبان آلمان قدیم به معنی "سفید" نیز هست. جالب است که عید قیام از دیرباز روزی "سفید" دانسته می‌شد چون مسیحیانی که در این روز برای اولین بار غسل تعمید می‌گرفتند، به مناسبت جشن قیام مسیح جامه‌هایی سفید می‌پوشیدند. 

  آداب و رسوم     
گرچه آداب و مراسم مذهبی این مراسم هر سال کمرنگ تر می‏شود، اما مسیحیان این مراسم را همراه با آیین و مناسک خاصی برگزار می‏کردند. یکی از این مراسم که هنوز هم میان بسیاری از مسیحیان رعایت می‏شود، روزه داری است که البته در میان باورهای مختلف مسیحی از روزه داری تا پرهیز از پرخوری یا پرهیز از خوردن گوشت تغییر می‏کند. این روزها همچنین روزهای مقدسی برای توبه از گناهان نیز به شمار می‏رود. اما آنچه امروزه در بیشتر کشورهای غربی و مسیحی از عید پاک به جا مانده خانه تکانی، آشپزی و تدارک برای میهمانی عید پاک است. رنگ کردن تخم مرغ‏ها نیز یکی دیگر از این آیینها می‏باشد. 
مراسم عید پاک، معمولاً از یک هفته قبل و به نام هفته پاک یا هفته مقدس شروع می‌شود. به ایمانداران توصیه می‌شود که این روزها را با روزه‌داری، امساک، پارسایی و پرهیزکاری طی کنند. 
هفته پاک با روز "یکشنبه نخل" شروع می‌شود، که ششمین و آخرین یکشنبه از ایام توبه و روزه است. مطابق با کتاب مقدس، در آخرین یکشنبه پیش از عید پاک، مسیح پیروزمندانه وارد اورشلیم شد، در حالیکه پیروان او مسیر حرکت او را با شاخ و برگ درخت نخل فرش کرده بودند. از اینرو به یکشنبه نخل معروف شده است. 
"جمعه نیک" یا "جمعه صلیب"، روزی است که مسیح به صلیب کشیده شد، برخی از ایمانداران در این روز معمولاً از خوردن گوشت خود داری می‌کنند. این روز در اکثر کشورهاى مسیحى تعطیل عمومى است. 
روز شنبه را، که به "شنبه مقدس" معروف است،، ایمانداران معمولا به عبادت و تأمل و خویشتن‌داری بر‌گزار می‌کنند. 
روز یکشنبه که همان روز قیام مسیح است در همه خانه‌ها جشن بر‌گزار می‌شود، که با شادمانی و بزم همراه است. غذای اصلی در این روز معمولاً از گوشت بره است. 

  خرگوش و تخم مرغهای رنگی عید پاک     
خرگوش عید پاک که به خرگوش بهار شهرت داد در بخشهایی از ایالات متحده به عنوان خرگوش اساطیری که در روز عید پاک به کودکان هدیه می‏دهند شناخته شده است و ریشه آن به فرهنگهای اروپای غربی باز می‏گردد. فرهنگ ارائه تخم مرغ توسط یک خرگوش از سوی پروتستانهای آلمان به وجود آمده که می‏خواستند از سنت خوردن تخم مرغ رنگی کاتولیکها در روز عید پاک پرهیز کنند و از سویی هم نمی‏خواستند فرزندان خود را با سنتهای روزه داری کاتولیک آشنا کنند؛ چرا که در مذهب کاتولیک مسیحیت خوردن تخم مرغ در ایام روزه ممنوع بود به همین دلیل تخم مرغ در روز عید پاک فراوان بود. از اینرو، ایده خرگوشی که تخم مرغ به کودکان هدیه می‏دهد توسط مهاجران آلمانی به ایالات متحده راه یافت. هم اکنون در برخی از ایالتهای آمریکا، بزرگسالان تخم مرغ رنگی‏ها را پنهان می‏کنند تا کودکان آنها را پیدا کنند و در برخی دیگر از ایالتها تخم مرغهای عید پاک را هدیه خرگوش می‏دانند. 
در کل خرگوش نماد زایش و باروری است، زیرا خرگوش حیوانی چالاک است که در آغاز بهار در حال زاد و ولد است. 
تخم مرغ عید پاک، تخم مرغهای ویژه‌ای هستند که غالباً به‌منظور جشن گرفتن عید پاک یا آغاز بهار هدیه داده می‌شوند. تخم‌مرغ نشانگر زایش دوبارهٔ زمین در جشن‌های بهاری است. 
روزهای هفته پاک یا مقدس بدین شرح است؛ یكشنبه روز نخل، دوشنبه هفته مقدس، سه شنبه هفته مقدس، چهار شنبه هفته مقدس، پنجشنبه روز انعام، جمعه نیکو یا جمعه صلیب، شنبه شب عید پاک و یکشنبه روز عید پاک محسوب می‏شود. 

  سنت‏‏های روز عید پاک     
کلیساها مراسم مختلفی را در روز عید پاک برگزار می‏کنند که این مراسم در کلیساهای غربی و شرقی با یکدیگر تفاوت دارد. 

  عید پاک در غرب     
جشن عید پاک به شیوه‏‏های مختلفی در میان مسیحیان غربی برگزار می‏شود. مراسم سنتی و عبادی عید پاک در میان کاتولیک ها، لوتری‏ها و انگلیکن‏ها از شنبه مقدس با مراسم شامگاهی عید پاک آغاز شده که به عنوان مهمترین عبادت سال محسوب می‏شود. این مراسم در تاریکی مطلق که در آن تنها یک شمع به نماد بلند شدن مسیح از دنیای مردگان روشن می‏شود و دعای ویژه عید پاک منسوب به "سنت آمروس" قرائت می‏شود. پیش از این مراسم بخش‏‏هایی از عهد قدیم قرائت می‏شود که عمدتاً داستان آفرینش، قربانی اسحاق، گذشتن از دریای سرخ و پیش بینی ظهور مسیح از عهد قدیم کتاب مقدس انتخاب می‏شود. این بخش از مراسم روز عید پاک با سرود روحانی حمد خداوند و قرائتهای از رستاخیر در انجیل به نقطه اوج خود می‏رسد. موعظه پس از قرائت انجیل نیز از برنامه‏‏های این روز محسوب می‏شود. در قدیم، عید پاک به عنوان مناسب ترین زمان برای تعمید محسوب می‏شد که اکنون این سنت تنها در کلیسای کاتولیک رم صورت می‏گیرد. مراسم شامگاهی عید پاک با برگزاری عشای ربانی خاتمه می‏یابد. مراسم دیگر عید پاک در روز یکشنبه برگزار می‏شود. برخی از کلیساها ترجیح می‏دهند این مراسم شبانگاهی را در ساعات اولیه صبح یکشنبه برگزار کنند، البته تا شنبه شب، برخی از کلیساها نیز پیش از روشن کردن شمع به قرائت عهد قدیم می‏پردازند. 

  عید پاک در شرق     
عید پاک مهمترین و بنیادی ترین عید ارتدکس شرقی محسوب می‏شود و دیگر مراسم دینی چون کریسمس در تقویم ارتدکس شرقی از درجه دوم اهمیت برخوردار است. این امر بیشتر در فرهنگ کشورهایی به چشم می‏خورد که به صورت سنتی اکثریت جمعیت آنها را ارتدکسها تشکیل داده‏اند. برخی از تحلیلگران مسیحیت سنت‏‏های کلیساهای شرقی را اصلی و غنی توصیف می‏کنند و از سوی دیگر سنتهایی را که زمان عید کریسمس اجرا می‏شود را اصولا منسوب به کشورهای غربی چون آلمان یا ایالات متحده آمریکا می‏دانند. البته این امر بدان معنا نیست که کریسمس و دیگرمراسم عبادی در تقویم دینی مسیحیت نادیده انگاشته می‏شود، بلکه این رویدادها نیز در جای خود از اهمیت بسیاری برخوردار است، نقطه اوج مراسم دینی مسیحیت روز رستاخیر مسیح محسوب می‏شود. عید پاک تحقق هدف رسالت مسیح بر زمین است و این امر در سرودهای روحانی که در این روزخوانده می‏شود نیز مورد تأکید قرار می‏گیرد. علاوه بر روزه گرفتن، صدقه دادن و دعا کردن، مسیحیان ارتدکس باید از تمام فعالیتهای اضافه پرهیز کنند. بر اساس سنتهای ارتدکس، در عصر روز شنبه مقدس پس از ساعت ۱۱ شب مراسم آغاز می‏شود و تمام چراغها و روشناییهای ساختمان کلیسا خاموش می‏شود و تنها یک شعله کوچک در محراب روشن می‏شود و یا اینکه در ابتدا شبان شمع خود را روشن کرده و پس از آن شمعهای شماسان را روشن می‏کند و آنها نیز شمع‏‏های شرکت کنندگان در کلیسا را روشن خواهند کرد. درست زمان نیمه شب مراسم دعای ویژه صبح برگزار می‏شود. سهیم شدن در غذای خود با دیگران نیز از رسوم این ایام محسوب می‏شود. روز پس از شنبه مقدس که روز عید پاک محسوب می‏شود هیچ مراسم عبادی برگزار نمی‏شود؛ چرا که مراسم آن روز در ساعات اولیه بامدادی به اتمام رسیده است، اما عصر عید پاک مراسم دعای عصرگاهی و سهیم کردن دیگران در یک وعده غذایی برگزار می‏شود. در این مراسم که در طول چند قرن اخیر به یک رسم تبدیل شده کشیش و دیگر حاضران در کلیسا یک بخش از انجیل یوحنا را به هر زبانی که می‏توانند قرائت می‏کنند. هفته‏ای که پس از یکشنبه عید پاک می‏آید به هفته روشن شهرت دارد که روزه گرفتن ممنوع اعلام شده است و مسیحیان زمان دیدار با یکدیگر می‏گویند مسیح برخاسته است و در پاسخ می‏شنوند که او به راستی برخاسته است.